Van Ban-de-bom naar bepleiter van de bom

 

Roel van Duijn is onmiskenbaar de bekendste anarchist van naoorlogs Nederland. Bekend van Provo, Amsterdam Kabouterstad, de PPR in vroege dagen, de Groenen en laatstelijk – een keuze waar ik hem niet in kan volgen – GroenLinks (de liefde lijkt mij ook niet wederzijds). Het is altijd aardig te bedenken dat hij niet als “achtenzestiger” aangeduid kan worden, want Provo was eerder en zijn acties onder de vlag van Ban de Bom nog eerder.

Ja, die Bom… Het lijkt wel bijna onopvallend te gebeuren dat er mee gedreigd wordt, en dan vanuit Moskou, dat in reëel-socialistische tijden de mond vol had van Vrede en natuurlijk zou men van daaruit nooit als eerste de Bom gooien. Maar Poetin is geen communist, in feite nooit geweest, het geloof was de kameraden al enkele decennia na de Tweede Wereldoorlog ontvallen. En Poetin dreigt wel degelijk met de Bom – eerst bij de agressie tegen Oekraïne, inmiddels ruim twee jaar straffeloos aan de gang. Al dreigend slaakt hij nazi-achtige kreten tegen onafhankelijke staten als Letland, lid van de EU en de NAVO, en de vraag dient zich aan: zal de NAVO een wereldoorlog wagen ter verdediging van Letland? Heeft de NAVO nog toekomst, als namens Moskou de fascistische charlatan Trump later dit jaar weer ten troon wordt geheven in de VS?

Het kwam al in de biografie van Roel van Duijn ter gelegenheid van zijn tachtigste verjaardag aan de orde: van Provo tot NAVO. Dezer dagen pleit hij in dagbladen en in zijn nieuwste boek voor versterkte aparte Europese atoombewapening, ter afschrikking van dictator Poetin. De Werdegang is goed te volgen en eerlijk gezegd weet ik ook niet wat er tegen in te brengen. Een revolutionaire ommekeer in Rusland, zit het er in?

Het nieuwste boek van Roel is een parallelle vertelling: zijn liefdesgeschiedenis met een Russische vrouw, die geen liefhebster is van Poetin maar achter haar in Rusland wonende kinderen staat die wel achter Wladimir Wladimirowitsj staan. De oorlogszucht van Poetin wordt gevolgd naast het liefdesverhaal: Tsjetsjenië, Georgië, Oekraïne – niet pas sinds 24 februari 2022, maar al sinds de Maidanopstand van 2014: de annexatie van oostelijke provincies en de Krim. Als de dochter van zijn Russische vrouw trouwt met een agent van Poetin is dit het einde van het huwelijk: zijn vrouw distantieert zich niet van Dochter. Zoals gezegd, het verhaal van de dreiging van Poetin wordt afgewisseld met de liefdesverwikkelingen van liefdesverdrietconsulent Van Duijn. Hij neemt na de scheiding contact op met een (toen jonge) Duitse vrouw die hij ontmoet heeft bij de Nieuwmarktopstand van 1975, met wie het moeiteloos alsnog aan raakt, een kleine vijftig jaar later. Ik zou er bijna jaloers van worden, indachtig mijn verliefdheden van die tijd. Maar dat was toen.

Terloops vernemen wij dat Roel Amsterdam verlaat voor Zutphen, wat misschien zijn nieuwe uitgever verklaart. Weg uit Amsterdam, en voor de Bom? Het hakt er op in, maar ik zeg het maar ronduit: het doet niet af aan mijn begrip voor de schrijver.

Lees het, als documentatie van de wording van een oorlog die al langer aan de gang is dan “de media” ons voorhouden.

– Roel van Duijn, Schoonvader van Poetins geheim agent – tien jaar oorlog en liefde. Zutphen: Walburg Pers, 2024. 423p., €29,99

Internationale anarchistische solidariteit

 Voor het lezen (na aankoop zelfs!) van Geestverwanten van Domela Nieuwenhuis (2023) van Arend Hazekamp moet je je ‘in onze kringen’ omstandig excuseren, en eigenlijk is er ook geen genade denkbaar. ‘Onze kringen’ hebben de mond vol van liefde, maar er zijn meer uitzonderingen dan zekere objecten te vinden. Ach, ‘onze kringen’.

Maar ik heb het gelezen, Het recenseren heb ik overgelaten aan een trotskistische kameraad die tot de gedupeerden van het kampeerterrein in Appelscha behoorde. Bij alle bezwaren die er tegen de schrijver worden aangevoerd kan ik alleen maar zeggen: het is goed dat de anarchistische beweging in het noorden van Nederland, waar zij verreweg het grootst was (is?) in haar hoogtijdagen, in kaart is gebracht. Een register van namen en onderwerpen zou het boek wellicht te dik gemaakt hebben maar ook stukken bruikbaarder.

In wat waarschijnlijk terecht als de nadagen van de grote beweging in Nederland gezien wordt, de tijd van de Spaanse Burgeroorlog, wordt het Fonds Internationale Solidariteit (FIS) ingesteld, beheerd door Theo Harsman. Die ging ook in de vroege jaren zeventig, toen de Federatie van Vrije Socialisten voor een lichte opleving van het anarchisme in Nederland zorgde, nog over de knip.

Begin 1973 werd het moeizaam voortbestaande Ierland Bulletin omgezet in een blad, gewijd aan onderdrukking en revolutionair verzet in Europa, onder redactie van Frank Rutten en schrijver dezes (Walter Tilligen en Frits de Boer, we moesten logischerwijze onder pseudoniem schrijven). Het heette Repressie Revue, toegezegd werd dat het batig saldo per maand (de geplande verschijningsfrequentie) zou worden overgemaakt naar het Fonds voor International Solidariteit.

Het blad werd hier al eens genoemd. De geschiedenis van het blad is een apart verhaal dat ik hier en nu niet ga vertellen. Hier werd al het een en ander uit de doeken gedaan. Toen ik in de zomer van 1974 definitief genoeg had van de Federatie van Vrije Socialisten in het bijzonder en het georganiseerde anarchisme in het algemeen werd ook de band tussen het blad en het Fonds voor Internationale Solidariteit verbroken, wat ik op zich betreurde. Het toenmalige vrije socialisme verkruimelde allengs, er was het Noordelijk Gewest, waar Theo Harsman bij hoorde, de zwenkende Federatie (ook daarover later misschien meer) en niet te vergeten de kring rond het blad De AS.

Mijn boosheid over die o zo solidaire kameraden werd nog aangevuurd doordat vanuit de afdeling Amsterdam van de Vrije Socialisten een blad gewijd aan onderdrukking en revolutionair verzet in Europa werd opgericht, alsof het iets nieuws was. De naam Solidariteit vond ik een hoon, gezien het gemak waarmee ik uit de geschiedenis was weggewerkt, maar goed, ik hield mij intussen bezig met de Portugese revolutie en de afwikkeling van het kolonialisme van Portugal, flink verwijderd van het georganiseerde anarchisme. Ik lees in de inventarisatie op het Internationaal Instituut voor Sociale Geschiedenis dat de opbrengst van de verkoop van het blad ten goede kwam van het Fonds voor Internationale Solidariteit. Het Fonds lijkt verder in de mist van de nabije geschiedenis te verdwijnen.  Ik hoop dat dit bij wijze van oproep een antwoord op de vraag; ‘Wat is er van geworden?’ gezien kan worden en het verhaal kan worden afgesloten.

 

 

Dominee Cohen van Dokkum

 Het opus magnum van Arend (Arie) Hazekamp over het vrije socialisme in het Noorden van Nederland is een boek dat je "van hogerhand" niet mag lezen (of kopen en lezen, wat ik niettemin gedaan heb). Over het waarom hiervan ga ik het niet hebben nu en hier.

Ik trof in het boek een vermelding aan van dominee Josef Cohen te Dokkum, die al in het eerste jaar van zijn beroeping aldaar werd gearresteerd wegens oproepen tot dienstweigering (1935). Afkomstig uit een niet praktizerend joods gezin werd hij in zijn schooltijd op het Christelijk Gymnasium geïnspireerd tot het christendom. Als jongere sloot hij zich aan bij de Praktische Idealisten Associatie, waar hij ook zijn vrouw, Tine Stuurman, heeft leren kennen. Hij studeerde theologie in Utrecht en werd in 1931 hervormd dominee.

Ook onder de bezetting sprak hij zich uit.

J.W.B. Cohen werd geboren op 30 juni 1904 in Amsterdam. Hij was een hervormd predikant in Dokkum, waar hij in mei 1941 werd gearresteerd omdat hij in een preek tegen de bezetter had geageerd. Cohen werd weliswaar weer vrijgelaten, maar twee maanden later opnieuw gevangen genomen in verband met de inhoud van zijn preek, gebaseerd op Handelingen 5 vers 29: ‘Maar Petrus en de apostelen antwoordden en zeiden: ‘Men moet Gode meer gehoorzaam zijn dan de mensen.’ De predikant werd overgebracht naar het Beierse concentratiekamp Dachau en als man van joodse origine in een van de beruchtste afdelingen geplaatst.

Vandaar werd hij gedeporteerd naar slot Hartheim bij Linz en direct na aankomst vermoord. Hier een biografie van dominee Cohen. Verder online bronnen: hier en hier een verhaal van zijn zoon Orpheus.

In 2022 is een Stolperstein geplaatst op de Markt te Dokkum. Bij de onthulling zei zijn kleinzoon, roepnaamgenoot Joop Cohen: "Mijn grootvader heeft zijn leven gegeven voor zijn idealen. Ik hoop dat u en veel anderen niet over de steen zullen struikelen, maar er wel bij stil zullen staan.”

Ontleend aan het Friesch Dagblad.

- Illustratie: Door Timo Tijhof, CC BY 3.0, https://commons.wikimedia.org/w/index.php?curid=10254570. De torenspits van de nu hervormde Grote of St. Martinuskerk te Dokkum, alwaar een monument voor ds. Cohen in de kerk is geplaatst.

Henry George, denker voor de toekomst

 

Nog niet lang geleden was hier om de hoek melkslijterij Nieuw Leven, echt aan de gracht. Je kon er ook kaas kopen en eieren, een echte zuivelhandel dus, zoals je ze nauwelijks meer tegenkomt. En Nieuw Leven (op het raam reclame voor De Telegraaf…) stopte er mee voordat ik de moed bijeengeraapt om te vragen in hoeverre het nog een oud lid van de vereniging Gemeenschappelijk Grondbezit was.

Het schoonmaakbedrijf dat de studentenflat waar ik woonde onderhield heette ook Nieuw Leven. Het was een standaardnaam van de bedrijven die de Toekomst belichaamden, zoals uitgedrukt in Gemeenschappelijk Grondbezit.
Op zekere dag werden de Nederlandse vrouwen van middelbare leeftijd vervangen door Marokkanen die geen Nederlands machtig waren (mijn vriendin kwam er achter dat Spaans wel kon, Marokko is tenslotte deels Spaanse kolonie geweest). Dit Nieuw Leven is in Nedermarokkaanse handen geëindigd. Of bestaat het nog? Krapuul weet raad.

Gemeenschappelijk Grondbezit bouwde de nieuwe maatschappij in de schoot van de oude. De oude wilde maar niet wijken, het streven evenwel is de moeite waard geweest, en is het nog steeds. Zelfbeheer in coöperatief verband, de eigendom van het bedrijf aan de werkenden – een andere manier van “uitgroeien” uit het kapitalisme kan ik nu niet bedenken.

Is grondbezit belangrijk? Reken maar. Wat er ook aan ideologische bouwsels op oorlogen zitten, de strijd gaat altijd om het beheer, de eigendom van het land. Soedan, Palestina/Israël, Rusland/Oekraïne, nieuw en ook oud in het theater: Venezuela/Guyana.

Achter het streven naar gemeenschappelijk grondbezit stond de denker Henry George, die uitdrukkelijk zei dat het terugbrengen van de grond naar gemeenschappelijk eigendom niet socialistisch was. Of eigenlijk: grond kan geen eigendom zijn, slechts bezit. George was zeer gelovig en stelde dat alleen de Schepper eigenaar van het land kon heten. En de onteigening van de profiteurs van de onrechtvaardige eigendom moest via de belastingen plaatsvinden. Dit is al met al niet gebeurd en de partij die het op zijn programma heeft moet nog uitgevonden worden.

Maar de eerste helft van de vorige eeuw wordt wat de arbeidersbeweging betreft getekend door zelfbeherende bedrijven in gemeenschappelijk grondbezit. Van bakkerijen en melkslijterijen via schoonmaakbedrijven tot sigarenfabrieken, drukkerijen en stoffenontwerpers (Ploegstoffen!). Het afgebeelde boek is een goede en inspirerende inventarisatie (helaas alleen antiquarisch te vinden).

Een van de drijvende krachten achter Gemeenschappelijk Grondbezit was de schrijver Frederik van Eeden, jarenlang redacteur van de Groene Amsterdammer. Toen men bij dat blad speurde naar een mogelijk inspirerende denker van vroeger voor nu viel de naam Henry George. Het verrast mij nogal dat noch Van Eeden noch de religiositeit van George genoemd worden in een artikel over George voor nu.

Een jaar of dertig geleden waren er nog georgisten in Nederland. Zij gaven een vertaling van George’s hoofdwerk, Progress and poverty, uit. Die vertaling kunt u hier online lezen.
En over George en het streven is beslist nog niet het laatste woord gevallen.

 

Antisemitisme vermomd als antizionisme: een verhaal dat maar niet weg kan gaan

 Dit is het laatste van mijn stukken voor De AS dat ik nog niet uit de ruimen gehaald had. Er stond een passage in die er niet in terecht had moeten komen. Die laat ik bij deze alsnog-publicatie achterwege. Na 31 jaar is de tekst helaas (nog steeds/weer) actueel.

Het speelt in de tijd toen men nog wel eens ‘antifascist’ als beroep invulde op een formulier, de tijd dus waarin professionele werkloosheid lonend en best wel revolutionair beoordeeld werd.
Men had vernomen dat de Centrumpartij een vergaderzaal had weten te bemachtigen in het Amsterdamse Krasnapolsky, onder valse vlag natuurlijk. Snel was er een demonstratie bijeengeorganiseerd die voor het hotel onmiddellijke beëindiging van de gewraakte bijeenkomst eiste.

Op een gegeven ogenblik verscheen er iemand van de directie bij de ingang die de demonstranten bezwoer dat Krasnapolsky nergens van wist. “Dat liegen jullie, stelletje joden,” wist een demonstrant te melden, geheel in de geest van de manifestatie. Krasnapolsky liet de CP-vergadering inderdaad opbreken en wat zegt een van de CP-ers (was het Janmaat zelf?) als hij spitsroeden loopt langs de antifascistische activisten? Inderdaad: “Stelletje rotjoden”.

In diezelfde tijd was er een geslaagde kraakactie: het pand van Internationale Boekhandel Het Fort van Sjakoo in de Jodenbreestraat kon blijven en in plaats van kantoren zou er prettige nieuwbouw voor de kansarmen in dit stukje Amsterdamse binnenstad komen. We hadden nogal wat felicitaties in ontvangst te nemen in de weken daarop. Een daarvan: “Goed dat jullie van die smerige speculanten hebben gewonnen!” “Ja, gelukkig maar; zo zie je maar dat we van een internationaal concern kunnen winnen.” [Te weten Equity & Law.] “Het is één internationale joodse samenzwering”, weet de brenger van de gelukwens nog mede te delen, de gefeliciteerde in verbijstering achterlatend, want die besefte maar al te goed dat hij in de Jodenbreestraat kon verblijven omdat zij er niet meer waren.

Er zijn aardige trekken aan de zogeheten actiebeweging en er zijn zeer onaardige aan. Over de aardige hoeven we het nu eigenlijk niet te hebben. Aardige kanten en onaardige horen bij elkaar als polair tegengestelden: onlosmakelijk aan elkaar verbonden, onbestaanbaar zonder elkaar.
Als uit de zogenaamde autonome hoek (het dagelijkse spraakgebruik houdt het kortweg op ‘de kraakbeweging’) iets voor deze beweging onwenselijks te melden valt, wie is er dan aanspreekbaar?

“Stop de nederzettingen” verspreidt een affiche met de tekst ‘Stop de Israëlische nederzettingen in Palestina’. In een van de lokalen van De Beweging was ‘Palestina’ op het affiche overgeplakt met het woord ‘Amsterdam’, subtiel uit Het Parool geknipt. Het aardige van dergelijke uitingen is dat het comité niet aanspreekbaar is. Op hoge tonen eist men bewijzen en namen van schuldigen, wanneer men met dergelijke berichten wordt geconfronteerd. De schuldigen zorgen er natuurlijk voor nog
anoniemer te blijven.

Met subsidie van XminY weet ‘Stop de nederzettingen’ een krantje te verspreiden in een oplage van 15.000 exemplaren, vermoedelijk gedrukt op de voormalige persen van De Waarheid (als oud-redacteur van deze krant waardeer ik het dat de drukkerij zich niet vermeld wilde zien). Geen van de artikelen is ondertekend. Nu gaat het om een op zich natuurlijk goede zaak. De bezetting van Arabische gebieden, de nederzettingen, het neerslaan van de opstand, het zijn allemaal laakbare zaken. Het wordt een beetje anders als men ideologische bagage en achtergrond van de activisten doorneemt.

‘Stop de nederzettingen’ plaatst nogal wat vraagtekens bij de gangbare mededeling dat Israël de enige democratie in het Midden-Oosten is. Het is een dergelijk niveau van redeneren dat het mij altijd onmogelijk zal maken het Autonome Denken als ook maar enigszins verwant aan het anarchisme te beschouwen. Maar goed, laten we de redenering even volgen, alsof het onze zaak zou zijn: kan een land democratisch heten dat er bezette gebieden op na houdt en dat de bevolking daarvan niet rechtvaardig behandelt? Het antwoord moet dan zijn: ik ken geen land dat in de afgelopen vijftig jaar gebied van een buurland of het hele buurland bezet heeft en waar een dergelijke actie binnen de bezettende staat ter discussie gesteld mag worden. Nazi-Duitsland, de Sowjet-Unie, China, Marokko, Indonesië, Irak – men noeme maar op. In Israël kan het wel. In Syrië wordt gemakshalve een opstandige stad gedecimeerd en het is er beter voor de gezondheid het portret van de president voor iedereen zichtbaar op te hangen -maar ja, wat heet democratie, nietwaar? De constatering is simpel: XminY en het Autonome Centrum zouden nooit de moeite en het geld er voor over hebben om vijftienduizendvoudig op te roepen tot actie tegen en boycot van Syrië, ook al houdt dit Libanon en een deel van Koerdistan bezet. Selectieve verontwaardiging heet zoiets, en er zit een luchtje aan.

Hoho, hoor ik al zeggen, dat hebben we nu wel gehad, antizionisme is géén antisemitisme. Goed, wat denkt u van de volgende passage uit het krantje, onder het tussenkopje ‘Geïnstitutionaliseerd [sic] racisme’: “De gescheiden behandeling van joodse en Palestijnse bevolkingsgroepen werd gerechtvaardigd door de orthodoxe joodse ideologie, die de joden als het uitverkoren volk van God plaatst boven alle andere volkeren. Een ideologie die zegt: wij zijn superieur, zij zijn inferieur”.1) De uitleg waar deze orthodoxe joodse ideologie terug te vinden is ontbreekt uiteraard. In het oude testament misschien? Of toch maar in de beruchte antisemitische Protocollen van de Wijzen van Zion?

Het socialisme van de onwetenden, zo noemde Isaac Deutscher het antisemitisme in linkse kringen of in de onderste lagen van de samenleving. 2) Een mooie typering maar hij is niet consequent, want hij neemt Marx in bescherming. Karl Marx vereenzelvigt in zijn Zur Judenfrage de jood met woekeren en sjacheren, en dit is het voorland van iedereen in het kapitalisme, niet alleen meer van de jood. De oplossing van het probleem van jood en kapitalisme tegelijk is de opheffing van de jood. Ach nee, natuurlijk moeten we dit niet als een oproep tot fysieke vernietiging opvatten, we moeten maar denken aan een hegeliaanse Aufhebung en met de symbolische jood van Marx heffen we het kapitalisme ook op (trouwens, hij was zelf jood, hoe kon hij dan antisemiet zijn?).
Maar het staat er toch allemaal maar.

Het socialisme van de armen van geest is ook te vinden bij Saint-Simon, bij Proudhon, bij Bakoenin (die al te goed weet dat zijn tegenstrever Marx “er één is”). Als de joden Christus niet gekruisigd hebben dan zijn het toch in ieder geval woekeraars. 4) Als het antisemitisme socialisme van de armen van geest is dan is het socialisme voor de rijken van geest waarschijnlijk een schaars goed. Ook geen verrassende mededeling. Overigens is het al te veel eer te denken dat men in autonome kringen kennis heeft genomen van marxistische of anarchistische klassieken die in de fout gingen of dat men zich op een bepaalde christelijke redenering beroept. Was het maar waar, zou je denken, dan wist je waartegen je te strijden had.

De autonomen maken zich druk over Palestina, zonder overigens duidelijk te maken waar de beoogde grenzen van dit land zouden moeten liggen. Ze willen nog weleens goed op de hoogte zijn van de religieuze achtergrond van deze of gene speculant; en de burgemeester van Amsterdam is nu eenmaal per definitie een zwijn. 5) Nee hoor, dit is fout gezegd, hoor ik al als tegenwerping. “Wij horen daar niet bij.” Het tegendeel moet je maar bewijzen. “Trouwens, wat moeten we met een verzameling losse voorbeelden?”

Tja, wat is discriminatie anders dan een verzameling voorbeelden, zolang zij niet door wetten namens de staat of gebruiken namens ‘de meerderheid’ bevestigd wordt? Kun je de oprispinkjes van autonomen vergelijken met bijvoorbeeld de smakeloze vertoningen in en om de voetbalstadions? Het antwoord is: ja, want uw internationalistisch aandoende pretenties zijn vals. Heb het eerst maar eens over de superioriteitsideologie van de indiaan, of de islamitische Arabier, of over het repressieve karakter van de regering van Soedan of Saoedi-Arabië, dan wordt uw moreel recht van spreken in ieder geval groter. Tot dan staat u onder de verdenking van een laf antisemitisme waarvoor u niet eens echt durft te stáán.

NOTEN:

(1) ‘Stop de nederzettingen’, oktober 1991, p. 8
(2) Isaac Deutscher, De niet-joodse jood, Baarn 1969, p. 99
(3) “Suchen wir das Geheimnis des Juden nicht in seiner Religion, sondern suchen wir das Geheimnis der Religion im wirklichen Juden. Welches ist der weltliche Grund des Judentuns? Das praktische Bedürfnis, der Eigennutz. Welches ist der weltliche Kultus des Juden? Der Schacher. Welcher ist sein weltlicher Gott? Das Geld. Nun wohl! Die Emanzipation vom Schacher und vom Geld, also vom praktischen realen Judentum wäre die Selbstemanzipation unsrer Zeit.” Karl Marx, ‘Zur Judenfrage’, in: Die heilige Familie, Berlin 1953, p. 59-60
(4) De lijst is natuurlijk steeds uit te breiden. Er is ongetwijfeld een excuus voor, maar hoe onaangenaam doet het niet aan dat in Felix Ortts sleutelroman Felicia de zedeloze schurk door de jood Mozes Augurk wordt verbeeld.
(5) In het Amsterdamse kraakblad De Grachtenkrant is tijdenlang in een wekelijkse column burgemeester Van Thijn uitgemaakt voor fascistisch zwijn, zijn politie vergeleken met de SS en wat er verder aan fijngevoelige vergelijkingen mogelijk was. Moet het echt uitgelegd worden dat deze regent op alle mogelijke manieren bestookt mag en moet worden, behalve deze?

- Afbeelding: Door M.Minderhoud – Eigen werk, CC BY-SA 3.0, https://commons.wikimedia.org/w/index.php?curid=1307637

Following Christ rather than being a christian

 In the days of yore, when real socialism still reigned supreme in what was called the Union of Socialist Soviet Republics, I visited Moscow - simply as a tourist. I cannot remember any more how we came to talk about it, but the word tovaríshch came up (unknowing persons like I said "tohvárish"). The guide taught us how to pronounce it properly. And then - not knowing what to expect - I said: "Since the proletariat is in power here I should call you tovaríshch then."
His reaction was even more critical than I might have expected. He replied: "Oh no, I'm not a tovaríshch. Mr. Brezhnew is a tovaríschch, and other high figures from the Kremlin are."
So the salute of comrades amongst each other had become a title of someone in power behind high walls. The world had been put upside down and the comrades were in control. You'd better obey them.

I had to think of what I was told in Moscow while I was trying to formulate why I do not like to be called a christian, and will hesitate to call myself by that name. Pat Robertson is a christian. Joseph Ratzinger is a christian. George W. Bush is very much a christian. So is Tony Blair. Or John Howard. Or Angela Merkel. Or "my" national Harry Potter Jan-Peter Balkenende.
I do not see how you could honestly say: oh no, they are not really christians. Just like there were and maybe still are communists who would say: Mr. Brezhnew was not a real communist. Socialism still has to be realised some time in the future. Maybe I can agree with that thought, but you cannot rid communism of the dictatorship of the tovaríshchi any more. Neither can you get rid of the stains attached to calling yourself a christian in 2006. It is a company I by definiton do not want to keep.

"Christian" is not about being someone. There are some places where being a christian is a matter of identity first and foremost. It is beyond irony that exactly these christians are being forced out of their homes thanks to the actions of christians like Bush and Blair (if you don't understand this: I am referring to the earliest communities of those following Christ, in the so-called Middle-East). Following Christ ("being a christian") is a task you take up (Matth. 11:25-30) voluntarily. That is the best you can say about it.

And in the final analysis in more than one sense following Christ means liberation of christians. That indeed is something to strive for.

Ebenezer Howard, well-known urban planner

 ...but it certainly is not well-known that he can be counted as a christian-anarchist. The man whose ideas have been used by all kinds of people and authorities who would not even want to dream of his ideals, wanted his city to be a weapon for peace and religion.
Something went wrong, although it is hard to say what exactly went wrong.

Some pages of his To-morrow< republished as Garden-cities of tomorrow, can be found here.

Afschudden van walgelijke standpunten

 

Het is niet aan goed doorvoede witte intellectuelen om achter hun veilige computerscherm te dicteren hoe de anti-koloniale strijd moet worden gevoerd.

Een zin in een stuk dat op het moment van schrijven niet als bron aan te wijzen is, en ik kan daar geen traan om laten. Het komt van een site die wij ooit als "de buren" hadden aangemerkt, waarvan we nogal wat stukken hebben overgenomen (een belangwekkend theoreticus als Thomas Decreus schreef er voor, maar die is er weg - waarom, vraag je je af...). Het bestrijdt de vermeende hypocrisie van "het westen" over de verrassingsaanval van Hamas van afgelopen zaterdag. De zin roept nogal wat vragen op, met al die epitheta.

1) Goed doorvoede. Moet je slecht gevoed of hongerig zijn?
2) Witte. Je huidskleur bepaalt of je op de juiste wijze kunt dicteren hoe de anti-koloniale strijd gevoerd moet worden.
3) Intellectueel. Weinig of geen voortgezet of hoger onderwijs strekt tot aanbeveling.
4) Veilige. Heb je ook onveilige computerschermen, dat soort dat onverwacht explodeert?
5) Computerscherm dus. Een lekker ouderwetse schrijfmachine verdient de voorkeur.

Het merkwaardige aan dit soort zinnen is dat ze nooit geproduceerd worden door hongerige, zwarte laagopgeleiden van achter die onveilige tikmachine. Ben je gek. Zo'n zin wordt precies geschreven door zo iemand die zegt dat diegene niet kan dicteren hoe de antikoloniale strijd gevoerd moet worden. Een dergelijke essentialistische arrogantie kan toch alleen gedijen in een zich links en emanciperend wanende omgeving die in feite iedere pretentie heeft opgegeven bevrijding op het oog te hebben.
Het valt nog mee of tegen. De hetero cisman ontbreekt in het rijtje. Dit kan dus beter!

De desbetreffende site is ook meesterlijk in het ontwaren van het grote NAVO-complot tegen Rusland, dat wel terug moet slaan door dorpen en steden in Oekraïne kapot te bombarderen en aan kinderroof te doen om echt Russische kinderen te kweken in plaats van telgen van een niet-bestaand volk. Het is dan Rusland dat de anti-koloniale strijd blijkt te voeren. Een moordpartij op honderden argeloze mensen kan blijkbaar ook op begrip rekenen want het is deel van anti-koloniale strijd.

It looks like déjà vu all over again. Maar eigenlijk hoeft er niets toegevoegd te worden aan de verklaring van Bernie Sanders. In de dagen van de scheiding der geesten in het toch al zo kleine veld ter linkerzijde kwam ik tot de conclusie dat ik kennelijk tot "gematigd links" behoor. Eigenlijk bestrijd ik dat. Als iets de juistheid van de hoefijzertheorie illustreert is het wel de situatie waarin zogenaamd anti-imperialistisch "links" en ultrarechts gezamenlijk het Rusland van Poetin prijzen. En klammheimliche Freude koesteren over de moordpartij die Hamas heeft aangericht. Maar we verlaten hier in feite het terrein van klassiek links. Men kan beter zeggen dat zogenaamd uiterst links identiek is aan uiterst rechts.

Dan kom je op dat hoefijzer of beter in een kwadrantenstelsel links/rechts uit bij wat men gematigd noemt. Het zij zo. Als het het afschudden van walgelijke standpunten betekent.

- Afbeelding: Politisches_spektrum_hufeisenmodell.svg, Publiek domein, https://commons.wikimedia.org/w/index.php?curid=10350949

Dat de angst tevoorschijn kome

 

Uit de diepten heb ik geroepen

Een tijd terug moest ik door omstandigheden de ongewenste Noord-Zuidlijn in Amsterdam gebruiken. “Station” Vijzelgracht. Ik keek de peilloze hoogte in van de roltrap naar de bewoonde wereld.
Een vrouw kwam langszij, zij zei: “Ik zie dat u het moeilijk hebt. Pak mijn hand vast, ik help u naar boven.”
Net als je wanhoopt over de mensheid verschijnt een engel die veel zoniet alles goedmaakt. Zij hield mijn hand vast tot we boven waren en ik kon niet genoeg buigen om mijn dankbaarheid tot uiting te brengen.

Dat ik die malle lijn moest benutten was al erg genoeg, de tramlijn van mijn keuze was uitgevallen want er moest een ambulance komen om iemand die gevallen was op te halen, en dat duurde nog wel even.
En – in Nederland functioneert bij voorkeur helemaal niets waar je op rekent – de lift was buiten werking.
Ach, dat inclusieve openbaar vervoer met zijn “beste reizigers”: als rolstoelgebruiker, slecht-ter-been-zijnde al dan niet met rollator of stok, iemand met kinderwagen en dan ook nog zo iemand als ik die door diepte-/hoogtevrees wordt bevangen: je bekijkt het maar.

Gisteren was het weer raak, station Schiphol: de lift doet het niet.
Ik kan niet uitleggen wat mijn angst was voor de diepte van de rollende band of de roltrap. Vooral de laatste – ik kon niet besluiten even los van alles een plateau te kiezen de diepte in, bleef in vrees en beven bij de opstap staan.
Ik kon het niet, durfde niet, zag mij in gedachten koppelings de trap afbonken.
Een man grijpt mijn linkerhand kordaat vast: “You can do it.” Hij stapt de roltrap op en sleept mij mee. “No, I cannot.” “Yes you can”, zegt hij met urbane korzeligheid. Geen geduld, geen kwartier.
Ik struikel, kan de handgreep tenslotte bereiken en word naar beneden getransporteerd. Ik haal het perron.

Het was “maar” angst. Iemand van een van de eerdergenoemde mensen die echt helemaal op de lift zou zijn aangewezen zou dit niet meemaken.
Voor de zekerheid kan ik u vertellen dat de schrik vers is, ik ben heel wat roltrappen gewend. Het was de lol van de HEMA op de Nieuwendijk, het was een uitje voor mij als kind om daar op te gaan.
Ik heb geen idee waar mijn verse vrees vandaankomt. Problemen met evenwicht? De schrik voor de val van een hoogte van niks die mij vorig jaar sepsis bezorgde (of was de val het gevolg?)
Ik kan alleen vaststellen dat er goede geesten rondwaren die behulpzaam willen zijn. Ze zullen er toch niet altijd zijn, vrees ik, lotgenoten!

De titel is geleend van Sören Kierkegaard.

– Afbeelding: CC BY-SA 3.0, https://commons.wikimedia.org/w/index.php?curid=633218

De hoop blijft, ook vijftig jaar later

Het afgelopen weekeinde heb ik mij weer eens geworpen op het schiften van mijn actie-archief. Een deel ervan is, met mijn biblio- en discotheek door de barbaren van groenliberaal Amsterdam het raam uitgegooid. Een ander deel bevond zich nog op mijn kamer in het ouderlijk huis, dat in hetzelfde jaar 2011 leeg opgegeven moest worden na het overlijden van mijn moeder. Dit is naar de logeerkamer van mijn stacaravan in de boerenbuiten gebracht – je kunt echt niemand laten logeren in dat hokje, dus werd het een stapelplaats voor oud papier. Een wonderlijke wandeling door een nabij en toch ook weer zo vreemd verleden.

Hoe een flink deel van het archief van het Biafra Actie Comité bij mij is komen te liggen, en dus niet bij de verzameling in het Internationaal Instituut voor Sociale Geschiedenis is, of nog niet, weet ik eerlijk gezegd niet meer. Het kan samenhangen met het verzoek van het toenmalige opinieweekblad De Nieuwe Linie voor een stuk ter viering van de tiende verjaardag van onafhankelijk Nigeria. Het kan ook het gevolg zijn dat wij de kantoorruimte bij de Hervormde Jeugdraad langzamerhand moesten opgeven. We deelden de ruimte al sinds het begin van 1970 (als ik het mij goed herinner) met Amnesty International en die club groeide als kool, terwijl ons streven was opgegeven. Hoe het ook zij, het archiefdeel lag bij mij, en wachtte tot een zonnig weekeinde in september 2023 op bekijken en uitzoeken. Flarden studentenactivisme, Federatie van Vrije Socialisten (Chili!), Ierland Comité en meer, lagen ertussen.

Het overgrote deel van het Biafra-gedeelte van het archief bestond uit documentatie over de activiteiten van twee Brits-Nederlandse “multinationals” (dat woord is in onbruik geraakt intussen): Unilever en Shell. Nigeria is een koloniaal maaksel, zoals bijna alle staten in Afrika, en Nigeria heeft de aparte eer oorspronkelijk wingewest voor een particuliere “onderneming” te zijn geweest, de United Africa Company. Uiteraard werd de compagnie ondersteund door Britse militaire macht, en zoals het ook elders gegaan is heeft de Britse regering het bestuur over dit stuk West-Afrika geheel op zich genomen. Zonder de United Africa Company een strobreed in de weg te leggen, of de overname van deze koloniale compagnie door Unilever te hinderen. Unilever werd zo ongeveer eigenaar van dit stuk Afrika en gezien de politieke richting van de opeenvolgende junta’s die Nigeria sinds 1966 hebben bestuurd kan ik mij niet voorstellen dat dit nu niet meer het geval is.

Van Shell weten we het zeker. Deze multi koos voor de “federale overheid” in Nigeria, niet voor het afgescheiden Biafra. Deze republiek was uitgeroepen nadat er in het noorden van Nigeria uitgebreide pogroms waren gehouden tegen “binnenlandse immigranten” uit Oost-Nigeria, zoals de deelstaat toen nog heette. De staat diende ter bescherming van de inwoners. De opbrengst van de oliewinning, die zich grotendeels afspeelde en afspeelt in voormalig Biafra zou gedeeld worden met federaal Nigeria. Maar de oliemaatschappijen gokten op de overwinning van het federale leger, dat omstandig gesteund werd door Groot-Brittannië (de Labourregering wilde een quick kill van Biafra, het duurde al met al drie jaar) en de grote vriend aller anti-imperialisten in Moskou, toen nog de USSR. Waar het kon faciliteerde Shell het federale leger. Het beeld is duidelijk.

Is er veel veranderd in die ruim vijftig jaar na het verzamelen van deze documentatie? Shell is nog steeds berucht vanwege de vervuiling van de delta van de Niger, waarvan Biafra deel uitmaakte. Shell is inmiddels ook berucht vanwege de subsidie die het ontvangt van de Nederlandse belastingbetaler, waartegen dezer dagen dagelijks gedemonstreerd wordt.

Die andere thema’s? In Chili heeft de staatsgreep tegen de socialistische regering plaatsgevonden en het land herstelt moeizaam of misschien wel helemaal niet van de neoliberale militaire dictatuur.

De universiteit is met nauwelijks verholen corruptie verweven met “het bedrijfsleven”. Het Oudnoors, dat je vooral niet mocht gaan studeren bij keuzevrijheid, is met het Nieuwnoors als kleine onbelangrijke taal de deur gewezen. Aan de universiteit brabbelt men MTV-Engels en bestudeert men Relevante Zaken, zoals de noodzaak je bureau opgeruimd achter te laten op kantoor.

Ierland – het is wonderbaarlijk – is wel min of meer opgelost. De Zes Graafschappen worden zelfs in de Republiek (die niet meer verachtend Freestate wordt genoemd) Noord-Ierland genoemd. Langzaamaan wordt Ierland een modern land, grotendeels behorend bij de Europese Unie, en het noorden kan en zal daar niet bij achterblijven.

De Grote Kladderadatsj stond niet voor de deur, maar de hoop blijft. Of de moed van de wanhoop. De Grote Kladderadatsj komt, zoals Joop kwam, in 1973. Dit schrijf ik vijftig jaar later, zo zou ik toen niet geredeneerd hebben.